Dostęp do broni na świecie

Posiadanie i korzystanie z broni palnej jest kwestią różnorodną pod względem geograficznym i kulturowym. W dawnych czasach, zwłaszcza na terenie Stanów Zjednoczonych noszenie przy sobie pistoletu czy rewolweru było na porządku dziennym. Dziś dostęp do broni palnej jest w wielu miejscach znacznie ograniczony. Jak wygląda prawo do broni na świecie? Sprawdźmy ten temat.

Prawo do posiadania broni w Polsce

Prawo do posiadania broni było w naszym kraju ograniczone już od czasów II RP. W 1919 roku uchwalono dekret Naczelnika Państwa, na mocy którego obywatele musieli ubiegać się o pozwolenie do odpowiednich organów administracyjnych.

Dzisiaj dostęp do broni i jej posiadanie reguluje ustawa z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji. Jej zapisy regulują m.in zasady wydawania oraz cofania pozwoleń na broń, przewozu jej przez terytorium Polski oraz przywozu i wywozu z zagranicy. Ustawa określa również zasady posiadania broni przez cudzoziemców.

Na mocy ustawy prawo dostępu do broni, przysługuje po uzyskaniu stosownego pozwolenia wydawanego przez komendanta wojewódzkiego policji. Pozwolenie na broń może być udzielone w konkretnym, ściśle określonym celu: np. do obrony osobistej, do zawodów strzeleckich, myślistwa, rekonstrukcji historycznych oraz do przeznaczenia pamiątkowego i szkoleniowego. Osoba, która ubiega się o pozwolenie musi mieć ukończone 21 lat, posiadać stałe zamieszkanie w Polsce, być niekarana i nieposiadająca zaburzeń psychicznych. W trakcie procedury interesant musi przedłożyć konkretny powód, dla którego potrzebny jest mu dostęp do broni.

W przypadku myśliwych lub sportowców konieczna jest więc stosowna licencja, natomiast jeżeli mowa o obronie osobistej wówczas musi istnieć realne, określone zagrożenie. Równocześnie kandydat nie może budzić podejrzeń, że użyje broni w jakikolwiek niezgodny z prawem i zagrażający zdrowiu i życiu innych obywateli sposób.

Reasumując – dostęp do broni w naszym kraju jest ściśle ograniczony wieloma zapisami i regulacjami. Według kanadyjskiego dziennika „National Post” na 100 polskich mieszkańców przypada zaledwie 1,3 egzemplarza broni palnej (stan na 2012 rok). Niechęć Polaków do broni potwierdzają natomiast badania przeprowadzone w 2016 roku przez Instytut Badań Rynkowych i Społecznych. Wynika z niego, że aż 79% obywateli sprzeciwia się swobodnemu dostępowi do broni palnej.

Broń palna w Polsce bez pozwolenia

Istnieją jednak rodzaje broni palnej dostępnej bez zezwolenia. Wśród nich wyróżniamy broń palną udostępnioną na strzelnicy w celach sportowych, rekreacyjnych i szkoleniowych, a także egzemplarze gromadzone w zbiorach muzealnych. Pozwolenie na broń nie jest wymagane przy użyciu broni sygnałowej i hukowej, stosowanej do wzywania pomocy np. w górach.

Dozwolone jest także posiadanie broni rozdzielnego ładowania (oraz jej replik) która została wyprodukowana przed 1885 rokiem. Mowa tu o modelach, w których pocisk i materiał miotający nie stanowią jednego naboju. Przykładem broni rozdzielnego ładowania jest np. replika rewolweru Remington z 1858 roku.

Europa

W krajach europejskich dostęp do broni jest z reguły mniej lub bardziej ograniczony. Jednym z najbardziej restrykcyjnych pod tym względem państw są Niemcy, w których tradycji prawnej nie ma konstytucyjnego prawa do noszenia broni. System kontroli ogranicza nabywanie, posiadanie i noszenie broni wyłącznie do uprawnionych osób, które udowodniły, że faktycznie jej potrzebują. Sam zakup broni palnej wszelkiego rodzaju również jest bardzo ograniczony.

Większe restrykcje wprowadza Wielka Brytania. Według ustawy o broni palnej z 1968 roku jej posiadanie bez zezwolenia jest nielegalne. Broń palna i pneumatyczna wydawana jest tylko w przypadku poważnego powodu (potrzeba obrony osobistej nie wystarczy). W toku postępowania policja wnikliwie bada wszelkie okoliczności i bardzo niechętnie udziela przyzwolenia.

Bardziej liberalne podejście stosuje Norwegia. Szacuje się, że blisko 10% mieszkańców posiada broń palną w celach myśliwskich i do obrony cywilnej. Jednocześnie jest to kraj z najniższym współczynnikiem zabójstw z użyciem broni palnej w Europie. Pozwolenia na nabycie i posiadanie broni są chętniej udzielane niż np. w Polsce. Co więcej, pod pewnymi ograniczeniami broń palną może zakupić nawet osoba niepełnoletnia (w wieku od 16 lat) za zgodą opiekuna.

Jeszcze bardziej swobodne pod tym względem są Czechy, w których zezwolenie na broń udzielane jest po przejściu kursu z jej użytkowania. Warto też dodać, że Czechy jako jedno z nielicznych państw w Europie pozwalają obywatelom na noszenie ukrytej broni do samoobrony.

Wyjątkowa pod tym względem jest Szwajcaria. Jej armia opiera się na milicji, czyli przymusowym wcielaniu każdego mężczyzny między 20 a 30 rokiem życia do służby wojskowej. Po zakończeniu trzytygodniowego kursu obywatel ma prawo do zachowania broni (karabinu 5,56 × 45 mm SIG 550 i/lub 9 mm SIG P220). Żołnierzy obowiązuje również coroczne przymusowe szkolenie. Tym samym Szwajcaria ma jeden z najwyższych na świecie współczynników posiadania broni przez obywateli. Mimo tego prawo do noszenia broni jest ograniczone niemal wyłącznie do osób pracujących w ochronie.

Stany Zjednoczone – dostęp do broni

Stany Zjednoczone od zawsze były utożsamiane ze słowem „wolność”, więc nie powinno dziwić, że uzyskanie licencji na posiadanie broni możliwe jest niemal w całym kraju. Spośród wszystkich 50 stanów jedyne wyjątki w tej kwestii to: Nowy Jork, Waszyngton, Hawaje, Illinois i Massachusetts. Pozwolenie na zakup broni obowiązuje natomiast w 36 stanach. Te różnice w podejściu do tematu spowodowane są tym, że regulacje i przepisy egzekwowane są przez poszczególne stany. Co ważne, posiadacza broni obowiązują przepisy stanu, w którym aktualnie przebywa, a nie tego, w którym mieszka. Oznacza to, że mieszkaniec, dajmy na to, stanu Nowy Jork, (gdzie zakup broni wiąże się z przejściem szkolenia oraz innymi obostrzeniami) może zwyczajnie udać się np. do Kolorado, gdzie do zakupu wystarczy prawo jazdy oraz sprawdzenie przeszłości kryminalnej.

Powszechny dostęp do broni w Stanach Zjednoczonych jest uwarunkowany historycznie oraz kulturowo. Tradycja ta sięga czasów wojen o niepodległość, częstych walk z Indianami oraz kultury łowieckiej. W czasach Dzikiego Zachodu szerzące się na prowincjach bezprawie zmuszało obywateli do wzięcia spraw we własne ręce – broń u pasa często przesądzała o życiu i śmierci. Dzisiaj przywiązanie do swoich uwarunkowanych konstytucyjnie praw sprawiło, że posiadanie broni jest dla Amerykanów rzeczą naturalną. Jakiekolwiek próby ograniczeń w tym zakresie potraktowane byłoby jako naruszenie podstawowych swobód obywatelskich. Szacuje się, że Amerykanie posiadają około 200 milionów sztuk broni palnej (w tym 67 milionów broni krótkiej).

W oczach wielu innych krajów takie swobodne podejście do tematu legalności broni wydaje się kuriozalne. Tym bardziej, że napady z bronią w ręku są prawdziwą plagą w tym państwie. Według raportu Centrów Kontroli i Prewencji Chorób w 2017 roku od ran postrzałowych zginęło 39 773 osób. Daje to w przybliżeniu 12 zgonów na 100 tysięcy mieszkańców. Jest to jeden z najwyższych współczynników na świecie – dla porównania w Japonii w tym okresie odsetek ten wynosił 0,2.

Inne części świata

Broń na świecie ograniczona jest w wielu państwach. Kraje totalitarne przykład, jak Chiny stosują surowy zakaz posiadania i używania broni palnej przez obywateli. Z drugiej strony w państwach tych kwitnie czarnorynkowy obrót m.in karabinami i pistoletami.

W Korei Południowej dostęp do broni palnej uwarunkowane jest licznymi przepisami, które ograniczają jej użytkowanie (oprócz żołnierzy i służb porządkowych) głównie do myśliwych, którzy po zakończeniu sezonu łowieckiego muszą zdeponować sprzęt w najbliższym komisariacie.

Jeszcze bardziej restrykcyjna jest Japonia. W tym kraju możliwe jest uzyskanie pozwolenia jedynie na strzelby oraz wiatrówki, zaś sama procedura jest długa i skomplikowana. Nawet po uzyskaniu pozwolenia właściciel broni musi liczyć się z koniecznością corocznej policyjnej kontroli oraz odbywania szkolenia co trzy lata. Policjanci nie noszą broni poza służbą, oraz korzystają z niej tylko w absolutnej ostateczności stosując głównie metody sztuk walki.

Ciekawie pod tym względem prezentuje się Australia. Jeszcze w pierwszej połowie lat 90. widok człowieka przechadzającego się ulicą z karabinem przewieszonym przez ramię nie był niczym niezwykłym. W 1996 roku konserwatywno-liberalny rząd Johna Howarda postanowił wprowadzić restrykcyjne zmiany. Nastąpił wówczas przymusowy wykup broni palnej od obywateli, w wyniku którego skonfiskowano i przetopiono około 680 tysięcy sztuk. Wprowadzono też liczne obostrzenia oraz rejestrację wszystkich właścicieli broni palnej. Obecnie prawo do posiadania i używania broni jest ograniczone np. poprzez system udzielanych licencji oraz zakaz posiadania strzelb powtarzalnych oraz automatycznych i półautomatycznych karabinów.

Jak widać legalność broni na świecie zależna jest od konkretnego państwa oraz uwarunkowań historyczno-kulturowych. Jak pokazują jednak przykłady niektórych państw takich jak Norwegia czy Szwajcaria liberalne podejście do tematu nie musi wiązać się ze wzrostem przestępczości.